اولین مسیر تجاری همه چیز درباره جاده ابریشم
- مقالات و اخبار
- سه شنبه 10 مرداد 1402
بی‌شک جاده ابریشم در شکل‌دهی تمدّن‌ها نقش مهمی ایفا کرد. این مسیر با ایجاد یک شبکه تجاری در دوران پادشاهی "هان" در چین و ساسانیان در ایران آغاز شد و به مدت ۱۵۰۰ سال ادامه یافت. جاده ابریشم شبکه‌ای از مسیرهای تجاری بود که طبق اطلّاعات نشریه نشنال جغرافی، از سال ۱۳۸ پیش از میلاد ایجاد شد و مسیر ارتباطی اروپا و شرق آسیا را فراهم می‌کرد.
نام‌گذاری این مسیر به سال ۱۸۷۷ میلادی برمی‌گردد، زمانی که یک جغرافی‌نگار آلمانی به نام " فردیناند فون ریختوفن" برای توصیف همکاری بین فرهنگ‌ها تحت تأثیر این مسیر، از عنوان جاده ابریشم استفاده کرد. این مسیر که بیش از 6 هزار کیلومتر طول دارد برای مبادله انواعی از کالاها از جمله ابریشم، انواع جواهرات و سنگ‌های قیمتی، سفال، ادویه‌جات و موارد بی‌شمار دیگر کاربرد داشت.
سرآغاز راه
به گفته یونسکو، اعتقاد بر این است که جاده ابریشمی از زمان سفر فردی به نام " زانگ چیان"، در سال ۱۳۸ پیش از میلاد، آغاز به کار کرد. او به دستور امپراتور آن زمان، سفری به سوی غرب از مسیر چین هان انجام داد و ثابت کرد که مسافرت ایمن به غرب از آن مسیر ممکن است. چون چین، ابریشم خوبی برای عرضه تجاری داشت، بسیاری از تمدّن‌ها از جمله رومیان به این جاده متصل شدند. این تبادل تجاری، پایه گسترش اختراعات جدید، انتشار ادیان و فرهنگ‌ها در این تمدّن‌ها شد و آن‌ها را با هم آمیخته و آینده را شکل داد.
نشریه نشنال جغرافی نیز تأکید می‌کند که ورود اسب‌ها به چین به خاطر جاده ابریشم، منجر به این شد که مغول‌ها در قرن‌های 13 و 14 میلادی قدرت بگیرند. حتی باروت راه خود را از چین به اروپا ییدا کرد و شکل جنگ‌ها را تا قرن‌های بعد به کلی تغییر داد.
ایران در جاده ابریشم
نمی‌شود از جاده ابریشم گفت و ایران را از قلم انداخت! ایران نقش بسیار مهمی در جاده ابریشم داشته است و این نقش به عنوان یک کشور ترانزیتی و محوری برای اتصال شرق آسیا به غرب آسیا و اروپا بوده است. ایران با قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم، به‌عنوان نقطه تلاقی فرهنگ‌ها، تجارت‌ها و انتقال دانش و فناوری‌های جدید، نقشی بسیار مهم در توسعه و پیشرفت اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی داشته است. برخی از نقاط مهم ایران در جاده ابریشم عبارتاند از:
1. شیراز: به عنوان یکی از مهم‌ترین شهرهای جاده ابریشم، شیراز نقطه تلاقی فعّالیت تجار غربی و شرقی بود و به دلیل موقعیت استراتژیک خود، بازار پررونقی برای مبادلات تجاری به وجود آورد.
2. اصفهان: این شهر به عنوان یکی از مراکز اصلی جاده ابریشم در ایران شناخته می‌شد و تجارت‌های مختلفی از جمله ابریشم، محصولات کشاورزی و صنعتی در این شهر صورت می‌گرفت.
3. تبریز: شهر تبریز نقطه مهمی در اتصال تجارت بین اروپا و آسیا بود و از این طریق موارد گران‌بها و اجناس مختلفی به مقصد اروپا ارسال می‌شدند.
البّته شهرهایی مانند ری، نیشابور، زنجان، همدان و ... نیز در این مسیر قرار داشتند.
کاروانسرها در این میسر
رفته رفته، مهمانسراهایی در سراسر مسیر جاده ابریشم ظاهر شدند تا از بازرگانان و مسافران مسیر، سودی به دست بیاورند و محلی برای استراحت این افراد شوند. طبق اطلّاعات سازمان یونسکو، این اقامتگاه‌ها به نام "کاروانسراها" شناخته می‌شدند و به مرور زمان این شبکه از چین تا هندوستان، دشت‌های سرزمین ایران و ترکیه، و از سمت شمال از آفریقای شمالی تا روسیه را در بر می‌گرفت. بعضی از این ساختارها هنوز هم وجود دارند. می‌توان از این کاروانسراها به عنوان «هاب‌های پستی و تجاری امروزی» نیز یاد کرد.
روی تاریک تاریخ این جاده
زمانی که درباره انتقال تجارب و کالاها بین انسان‌های نقاط جغرافیایی متفاوت بحث می‌شود، انتقال بیماری‌ها و آفت‌ها را نباید نادیده گرفت. حتی امروزه هم اکثر کشورها قوانین سرسختانه‌ای در قبال حفاظت از محیط زیست خود و کالاهای کشاورزی وارداتی دارند. در زمان همه‌گیری کرونا دیدیم که کشورها کنترل بیشتری را بر روی مرزهای خود اعمال کردند و شاید حافظه تاریخی مسیر جاده ابریشم در این تصمیم‌گیری‌ها بی‌تأثیر نبود. در زمان قرن 14 نیز انتقال طاعون باعث مرگ بسیاری از افراد در اروپا، آسیا و آفریقا در مسیر این جاده تاریخی شد.
شبکه‌های تجاری گسترده و تعاملات مکرر در طول جاده ابریشم محیطی مناسب برای انتقال بیماری‌ها را فراهم می‌کرد. با عبور کالاها، مسافران و کاروان‌ها از این مسیر، به طور ناخواسته میکروب‌ها و حشرات با آن‌ها منتقل می‌شدند، که منجر به شیوع سریع بیماری‌ها در نواحی جدید می‌شد.
سوغات هر کشور
این مسیر بهترین کالای هر کشور را به عرضه می‌گذاشت. از مناطق مختلف آسیای مرکزی و شرق مدیترانه انواع کالاهای پشمی، فرش، پرده، بالش‌ها و قالی‌ها به چین وارد می‌شدند. این محصولات بر روی چینی‌ها تأثیرات عمده‌ای گذاشتند که با روش‌های پرداخت و تولید پشم و کتان، تولید فرش و بافتنی آشنا نبودند.
چین هم ابریشم خوبی برای فروش داشت و مشتریان زیادی از سراسر اروپا، ایران و هند داشت. تخمینزده می‌شود که از رم باستان حدود 130 تن طلا سالانه برای خرید ابریشم خارج می‌شد.
دیگر کالای موردعلاقه در این مسیر، ظروف چینی بود. چین این کالا را به کشورهایی چون ژاپن، کره، آسیای شرقی، آسیای مرکزی و غربی، آفریقای شرقی و غربی و اروپا صادر می‌کرد.
چین نیز به اسب‌های وارداتی که بیشتر از سرزمین‌های آن زمان ایران یا آسیای مرکزی بودند وابسته بود. البّته گفتنی است که مواد خوراکی چون ادویه‌ها و حتی میوه‌ای چون انار و کالاهای تولیدشده از فلز نقره نیز راه خود را از ایران به کشورهای دیگر پیدا کرد.
منابع:
https://www.freightwaves.com/news/what-was-the-1st-trade-route
https://www.chinahighlights.com/silkroad/what-was-traded-and-
why.htm#:~:text=In%20addition%20to%20silk%2C%20China's,traded
https://education.nationalgeographic.org/resource/silk-road/
https://www.advantour.com/silkroad/goods.htm